Đường nhập lậu đổ về Việt Nam ngày càng nhiều với giá quá rẻ là nguyên nhân chính dẫn đến việc các nhà máy không thể đẩy nhanh tiến độ bán đường sản xuất nội địa.
Ngày 29.9, hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) tiếp tục kêu cứu, đề nghị các cơ quan có biện pháp kiểm soát đường lậu, đồng thời thực hiện các chính sách về nhập khẩu, xuất khẩu có lợi cho doanh nghiệp…
Theo thống kê của VSSA, niên vụ mía đường 2012 – 2013 sản xuất được 1,53 triệu tấn đường, cộng với tồn kho đầu vụ 178.000 tấn và 70.000 tấn được nhập khẩu theo hạn ngạch cam kết WTO thì tổng nguồn cung là 1,78 triệu tấn, trong khi nhu cầu tiêu thụ chỉ ở mức 1,35 triệu tấn nên lượng đường dư thừa lên tới 400.000 tấn.
Mặc dù sản xuất trong nước dư thừa nhưng đường lậu vẫn tràn về 400.000 – 500.000 tấn/năm qua các tỉnh biên giới giáp Campuchia, Lào. Bên cạnh 70.000 tấn đường nhập chính ngạch, một lượng lớn đường tạm nhập tái xuất còn được hợp thức hoá, gây bất lợi đến sản xuất trong nước. Nếu từ đầu vụ tồn kho chỉ có 178.000 tấn thì đến tháng 5.2013 tăng lên 580.000 tấn, tuy bộ Công thương cho xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc 200.000 tấn đường RS, không cho xuất đường RE và thời hạn xuất khẩu đến hết tháng 6.2013, nhưng vẫn không thể giải quyết hết đường tồn kho. Trong chính sách xuất khẩu tiểu ngạch, doanh nghiệp ngành đường còn cho rằng bộ Công thương đã quá thận trọng khi không cho xuất đường RE, trong khi hiện nay loại đường này đang tồn kho nhiều nhất và thời gian áp dụng chính sách cũng bị trễ so với nhu cầu thị trường Trung Quốc, nên doanh nghiệp vuột mất cơ hội xuất khẩu.
Kết quả là hết vụ mía đường 2012 – 2013, thống kê trong nước vẫn tồn kho hơn 208.000 tấn đường tại các nhà máy và hơn 10.000 tấn tại các công ty thương mại thuộc VSSA.
Vụ mía sắp tới các nhà máy dự kiến sản xuất 1,6 triệu tấn đường, cộng với tồn kho và nhập khẩu theo cam kết WTO, thì tổng nguồn cung xấp xỉ 2 triệu tấn đường. Sau khi trừ lượng tiêu thụ dự kiến 1,4 – 1,5 triệu tấn thì tồn kho đường sẽ lên đến 500.000 – 600.000 tấn, chưa kể lượng đường nhập lậu tràn vào.
Vẫn là cạnh tranh kém
Thực tế cho thấy tình trạng đường lậu tràn về không còn là điều mới, bởi so với giá sản xuất nội địa thì giá mỗi ký đường lậu thấp hơn 15 – 20%. Không chỉ giới tiểu thương săn lùng đường lậu mà ngay cả các doanh nghiệp sản xuất sữa, bánh kẹo, nước giải khát cũng sử dụng đường lậu để có giá rẻ hơn đường sản xuất trong nước. Điều này cũng trùng với quan điểm của ông Đỗ Thanh Liêm, tổng giám đốc công ty đường Khánh Hoà, khi cho rằng doanh nghiệp mía đường kêu cứu không phải vì sản xuất ra lượng đường quá nhiều, mà vì chính sách quản lý, điều hành của Chính phủ về quản lý đường nhập lậu từ Thái Lan qua biên giới Campuchia, Lào, kéo dài nhiều năm nay mà không khống chế được.
Ông Liêm cho rằng, hiện nay giá đường nhập lậu của Thái Lan chỉ có 12.700 đồng/kg, nếu các nhà máy trong nước hạ giá bán thêm nữa để cạnh tranh thì giá mía trong nước cũng sẽ rớt xuống 600.000 – 700.000 đồng/tấn, nông dân sẽ trắng tay phải phá bỏ vùng trồng mía.
Như vậy đã rõ, mặc dù ngành đường hội nhập hàng chục năm nay nhưng giá thành sản xuất đường ở Việt Nam vẫn không thể cạnh tranh được với các nước trong khu vực. Nguyên nhân một phần do quy mô sản xuất nhỏ như Sài Gòn Tiếp Thị đã nhiều lần đề cập, nhưng nhà máy đường phải thừa nhận họ chưa khai thác hết các sản phẩm phụ quanh đường để có thêm nguồn thu, tiết giảm giá thành, qua đó nâng giá thu mua mía của nông dân.
Bế tắc!
Trao đổi với Sài Gòn Tiếp Thị, ông Nguyễn Thành Long, chủ tịch VSSA cho rằng ngành mía đường đang cực kỳ bế tắc, để giải quyết khó khăn cấp thiết này, trước mắt hiệp hội đề nghị bộ Công thương tiếp tục cho phép xuất khẩu đường tiểu ngạch, không phân biệt RS hay RE. Ngoài ra, VSSA kiến nghị thanh tra, hậu kiểm việc tạm nhập tái xuất mặt hàng đường. Việc cấp quota nhập khẩu đường phải được công khai, minh bạch, chênh lệch giá đường nhập khẩu phải được điều chuyển về phía Nhà nước để tái đầu tư cho nông dân trồng mía, chứ không phải rơi vào nhóm lợi ích nào đó như hiện nay. Về lâu dài, theo ông Long, Chính phủ cần phải có một nghị định cho ngành mía đường, thể hiện nhất quán chính sách điều hành xuất khẩu, nhập khẩu nhằm hỗ trợ, bảo vệ nông dân và ngành sản xuất mía đường trong nước.
Những kiến nghị trên chỉ nhắm đến giải quyết những khó khăn nhất thời. Để giải quyết vấn đề căn cơ, ngành đường vẫn phải nỗ lực nâng sức cạnh tranh bằng cách giảm giá thành…
Nên nỗ lực đáp ứng nhu cầu khách hàng, thay vì kêu ca
“Lâu nay các nhà máy đường luôn cho rằng họ không được hỗ trợ, ưu tiên tiêu thụ đường từ các hộ sản xuất lớn như Vinamilk. Tuy nhiên, chúng tôi phải nhắc lại rằng chúng ta đang kinh doanh trong thời buổi thị trường cạnh tranh, tự do hoá thương mại chứ không phải bao cấp để bắt ai đó phải bao tiêu sản phẩm của mình làm ra. Vinamilk là doanh nghiệp sản xuất sữa, mỗi năm cần trên 100.000 tấn đường. Chất lượng sữa liên quan trực tiếp đến sức khoẻ người dùng nên công ty phải cần nguyên liệu đường chất lượng cao, ổn định và giá cả cạnh tranh; nhưng các nhà máy đường nội địa lại không đáp ứng được nên phải nhập khẩu. Tại sao các nhà máy đường không nỗ lực để đáp ứng nhu cầu khách hàng mà lại cứ kêu ca mãi như vậy. Nội chuyện giá cả cũng đủ để các hộ tiêu thụ đường phải mua của nước ngoài, chứ không thể dùng đường trong nước”.
Bùi Thị Hương, giám đốc đối ngoại công ty Vinamilk
Theo Sài gòn Tiếp thị
